Κάπνισμα και νέοι

Ποιοι παράγοντες οδηγούν τους νέους στη συνήθεια του καπνίσματος.

Καθημερινά όλο και περισσότερα άτομα, κυρίως νεαρής ηλικίας, αποκτούν τη συνήθεια αυτή.

Ισχύουν μία σειρά από σύνθετους και ενδογενείς παράγοντες που προδιαθέτουν τους νέους να καπνίσουν και αυτοί ποικίλλουν ανά άτομο και λαό. Αυτοί περιλαμβάνουν υψηλά επίπεδα κοινωνικής αποδοχής για τα προϊόντα του καπνού, έκθεση και αδυναμία αντίδρασης απέναντι στη διαφήμιση, διαθεσιμότητα και εύκολη πρόσβαση, ρόλος προτύπου από τους γονείς και άλλους ενήλικες και κοινωνική πίεση της ομάδας.

Πιο αναλυτικά:

Άραγε γνωρίζουμε εμείς, αλλά και οι γύρω μας τις απαντήσεις στα παρακάτω ερωτήματα:

Γιατί ανάβουμε το πρώτο τσιγάρο; Γιατί κάποια μέρα αποφασίζουμε να «βάλουμε στο στόμα μας χόρτο που καίγεται», όπως έλεγε κάποιος μεγάλος ψυχίατρος;

Σίγουρα όχι για τη στυφή και μάλλον δυσάρεστη γεύση του πρώτου τσιγάρου ούτε και λόγω έλλειψης νικοτίνης, εφόσον την αγνοούμε.

Ούτε από κάποια φυσική ανάγκη, όπως το φαγητό μπορεί να εξελιχθεί σε βουλιμία και το ποτό σε αλκοολισμό, γιατί το κάπνισμα δεν πηγάζει από κάποια φυσική ανάγκη του σώματος μας. Η ανάγκη του καπνίσματος, την οποία δημιουργούμε εμείς ή μας τη δημιουργούν, είναι απολύτως τεχνητή. Αντιστοιχεί σε μία τριπλή συμπεριφορά:

· ατομική συμπεριφορά

· συμπεριφορά απέναντι στην ομάδα

· συμπεριφορά του κοινωνικού περιβάλλοντος

Το πρώτο επίπεδο: ατομικό

Μετά από μία περίοδο απόρριψης του καπνού, ή τουλάχιστον του καπνίσματος ως αιτίας ερεθισμών, η οποία εκτείνεται μέχρι το δέκατο έτος της ηλικίας, ξυπνά η επιθυμία για το άγνωστο, δηλαδή το απαγορευμένο. Η έλξη των εφήβων για μια συνήθεια των ενηλίκων παρατηρείται σε μια ηλικία που απορρίπτουν τους ενήλικες, ενώ ταυτόχρονα επιθυμούν να πάρουν τη θέση τους.

Από την άλλη πλευρά, οι επικίνδυνοι συνειρμοί που συνδέονται με τη συνήθεια αυτή, δεν αποτελούν τροχοπέδι, γιατί οι έφηβοι αφενός νομίζουν ότι είναι αθάνατοι, αφετέρου συχνά έχουν την τάση να αψηφούν το μοιραίο.

Το οικογενειακό περιβάλλον, ανάλογα με το αν αποτελείται από καπνιστές ή όχι, παίζει σημαντικό ρόλο προστασίας ή, αντίθετα, διευκόλυνσης της απόκτηση της συνήθειας αυτής.

Ορισμένοι έφηβοι, απογοητευμένοι από το σώμα τους, ξεκινούν το τσιγάρο για να χάσουν βάρος!

Το δεύτερο επίπεδο: η ομάδα

Πρόκειται για την ομάδα των νέων, των εφήβων. Το τσιγάρο γίνεται αντικείμενο ένταξης, ιεροτελεστία μύησης, πραγματική πίπα της ειρήνης.

Ρυθμίζει κατά κάποιο τρόπο την ένταξη στην ομάδα που τόσο έντονα επιδιώκουν οι νέοι. Η ανασφάλεια της

προσωπικότητας προκαλεί την επιθυμία για ομοιομορφία: ο απώτατος στόχος είναι να μοιάζουν με τους άλλους.

Το τρίτο επίπεδο: το κοινωνικό περιβάλλον

Η δύναμη αυτού του επιπέδου είναι σίγουρα μικρότερη από τότε που απαγορεύτηκαν οι διαφημίσεις τσιγάρων, αλλά, ως γνωστό, οι νόμοι έρχονται και παρέρχονται ή έχουν παραθυράκια.

Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από την εποχή που η διαφήμιση είχε την δυνατότητα να προβάλει τον καπνιστή Θυμηθείτε τον μαυρισμένο καουμπόι που κάπνιζε γνωστά Αμερικάνικα τσιγάρα. Πουθενά δεν αναφερόταν ότι τα πνευμόνια του ήταν πιο μαύρα απ’ τον ίδιο.

Επίσης υπήρχε μια εποχή που, κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας, μαζί με το βερνίκι για το γυάλισμα των παπουτσιών, ο στρατός μοίραζε και τσιγάρα. Πάρα πολλοί άνθρωποι έμαθαν το κάπνισμα με αυτή την ευκαιρία.

Όλα στην κοινωνία μας ωθούν προς το νικοτισμό. Δεν καπνίζουμε όλοι, αλλά είτε το θέλουμε είτε όχι ζούμε σε μία κοινωνία καπνιστών.

Άτομο

Ομάδα

Κοινωνία

Επιθυμία για το άγνωστο
Επιθυμία ένταξης

Πίεση των ΜΜΕ

Παράγοντες που προδιαθέτουν τους νέους για τη συνήθεια του καπνίσματος:

Ισχύουν μία σειρά από σύνθετους και ενδογενείς παράγοντες που προδιαθέτουν τους νέους να καπνίσουν και αυτοί ποικίλουν σχεδόν ανά άτομο και λαό. Πολυετής έρευνες καθορίζουν ορισμένους παράγοντες που είναι κοινοί στο ρόλο που παίζουν στη μύση των νέων στο κάπνισμα. Αυτοί περιλαμβάνουν υψηλά επίπεδα κοινωνικής αποδοχής για τα προϊόντα καπνού, έκθεση και αδυναμία αντίδρασης απέναντι στη διαφήμιση, διαθεσιμότητα και εύκολη πρόσβαση, ρόλος προτύπου από τους γονείς και άλλους ενήλικες και κοινωνική πίεση της ομάδας.

Λόγοι για τους οποίους καπνίζουν οι έφηβοι:

Πολύ συχνά το κάπνισμα αρχίζει τυχαία,χωρίς να το πολυσκεφτούν οι έφηβοι ακολουθώντας το ρεύμα ή απλά έχουν ένα έντονο αίσθημα περιέργειας.
Για αρκετούς το κάπνισμα σημαίνει ο εντυπωσιασμός του αντίθετου φύλλου και η ανάδειξη γοήτρου.
Μερικοί έφηβοι ζητούν παρηγοριά από το κάπνισμα προσπαθώντας να αποβάλλουν το αίσθημα μοναξιάς και αποξένωσης από τους συνομιλίκους.
Άλλοι,πάλι και κυρίως κοπέλες πιστεύουν πως το κάπνισμα διατηρεί κομψή γραμμή και φοβούνται να το σταματήσουν για να μην παχύνουν. Επίσης όταν θέλουν να αδυνατίσουν αρχίζουν το κάπνισμα, ενώ υπάρχουν πιο υγιεινοί τρόποι για να χάσουν κιλά.
Ένας άλλος λόγος είναι,ότι οι νέοι δεν είναι έτοιμοι και σε θέση να αντιμετωπίσουν κάποια προβλήματα και έτσι κυριαρχεί η ιδέα ότι το τσιγάρο μπορεί να τους δώσει λύση ή να απαλύνει την ένταση του προβλήματος.
Μερικοί θεωρούν ότι το κάπνισμα τους ενεργοποιεί και τους βοηθά στη συγκέντρωση,την καταπολέμηση της νευρικότητας που μπορεί να τους διακατέχει ή να το θεωρούν σαν ένα παράγοντα απασχόλησης.
Αρκετοί έφηβοι θεωρούν ότι με το κάπνισμα μεγάλωσαν και μπορούν να ακολουθήσουν τους ομοίους τους.Με αποτέλεσμα την επιτυχή ενταξή τους σε μια από τις δημοφιλείς παρέες του σχολείου,δίνοντας την εντύπωση της λανθασμένης κοινωνικοποίησης.
Για μερικούς, το κάπνισμα αποτελεί ένα μέσον για να εισχωρήσουν και να ανήκουν στους σωστούς κύκλους\ ομάδες.Που η προσφορά τσιγάρου είναι μια πράξη προσφοράς και επικοινωνίας μεταξύ των νέων και μέσο αυτού υπάρχει και μια έμμεση πίεση.
Άλλοι θεωρούν ότι τους προσδίδει αυτοπεποίθηση και καπνίζοντας την προβάλλουν θέλοντας να ακολουθήσουν τη μάζα χωρίς να ξεχωρίζουν.
Μερικοί έφηβοι καπνίζουν από αντίδραση στους κανονισμούς ή τους νόμους την λεγόμενη "μαγκιά".
Άλλοι επηρεάζονται από τους φίλους μεγαλύτερης ηλικίας ή από την οικογένεια που μέχρι την εφηβική ηλικία λειτουργούν ως πρότυπα.
Επίσης, οι νέοι μπορεί να εθιστούν στη νικοτίνη, η οποία είναι συστατικό του καπνού. Ο εθισμός αυτός, κάνει δύσκολη τη διακοπή του καπνίσματος, ακόμη και αν το θελήσει ο ίδιος ο καπνιστής.Το κάπνισμα έχει γίνει συνήθεια για αρκετούς νέους. Μερικοί συνηθίζουν να καπνίζουν στα διαλείμματα και σε άλλους αρέσει να καπνίζουν μετά το γεύμα. Όταν μία συνήθεια εδραιωθεί είναι δύσκολο να την κόψει κανείς.
Η ελλιπής εκπαίδευση και ενημέρωση των νέων ανθρώπων από το σχολείο,τον οικογενειακό κύκλο,τα Μ.Μ.Ε,το κράτος,αξίες εποχής,ανασφάλεια,αβεβαιότητα και τα έντονα συναισθήματα.

Παράγοντες που οδηγούν τον έφηβο στην απόρριψη της συνήθειας του καπνίσματος.

Ο έφηβος εκτός από αρνητικές επιρροές οι οποίες θα τον οδηγήσουν στην υιοθέτησή του καπνίσματος μπορεί να ακολουθήσει και τις θετικές,οι οποίες θα τον οδηγήσουν στη σωστή απόφαση,δηλαδή την απόρριψη του τσιγάρου.

Λόγοι για τους οποίους απορρίπτουν το κάπνισμα οι έφηβοι:

Οι γονείς και οι καθηγητές είναι υποχρεωμένοι να ενημερώνουν σωστά τους εφήβους για τις επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία τους με σκοπό να τους προφυλάξουν από κάθε είδους απερισκεψίας ή αφέλειας.
Επίσης αρκετοί αποφεύγουν το κάπνισμα επειδή θέλουν να προστατεύσουν όχι μόνο τους εαυτούς τους,αλλά και τους γύρω τους .Δεν θέλουν να είναι υπεύθυνοι σε περίπτωση που πάθουν κάτι οι φίλοι τους ή οι γνωστοί τους.Διότι γνωρίζουν ότι το κάπνισμα δεν είναι μόνο το ενεργητικό,αλλά και το παθητικό που βλάπτει την υγεία.
Συνήθως οι περισσότεροι έφηβοι που καπνίζουν ένα τσιγάρο για πρώτη φορά το θεωρούν κάτι ωραίο (ειδικά αν έχει και κάποιο ιδιαίτερο άρωμα ή γεύση).Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που με την πρώτη δοκιμή,ο νέος μπορεί να "σιχαθεί" το τσιγάρο.Αυτό οφείλεται είτε στην απέχθεια για τη μυρωδιά και τη γεύση του καπνού,είτε σε μια αποτυχημένη προσπάθεια.
Οι διαφημίσεις διαφόρων μη κερδοσκοπικών οργανώσεων κατά του καπνίσματος θα επιρρεάσουν αισθητά τον έφηβο,καθώς οι περισσότερες από αυτές έχουν επιθετικό χαρακτήρα και μεταφέρουν άμεσα μηνύματα που "παίζουν" καθοριστικό ρόλο στην συμπεριφορά που μπορεί να έχει ο έφηβος απέναντι στο τσιγάρο.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι ότι οι νέοι γνωρίζουν πώς το κάπνισμα δεν είναι ένα είδος ελευθερίας,επιτυχίας ή προόδου.Είναι ένας παράγοντας "σκλαβιάς" που απομονώνει τον έφηβο από δραστηριότητες,παρέες και κοινωνικές ομάδες,έτσι πολλοί νέοι προτήμουν να είναι υγιείς.
Πολλοί γονείς έχουν φροντίσει να δώσουν στα παιδία τους τα απαραίτητα εφόδια,έτσι ώστε να μπορέσουν να "στέκονται στα πόδια τους " και να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες με δύναμη και αποφασιστικότητα.Έτσι ο έφηβος δεν θα "πέσει" σε αυτή τη θανατηφόρα παγίδα ,δηλαδή το κάπνισμα.
Τέλος,αν και οι περισσότεροι νέοι δεν επιρρεάζονται από αυτόν τον παράγοντα θα ήταν καλό αν αναφερθεί και το "οικονομικό θέμα " που "παίζει" σημαντικό ρόλο για τη μειονότητα των εφήβων καπνιστών.Δηλαδή υπάρχει περίπτωση οι οικογένειες τους να αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα ,τόσα ώστε οι νέοι να θέλουν να βοηθήσουν και να συμβάλλουν με το δικό τους τρόπο,με σκοπό την οικονομική διευκόλυνση της οικογένειας.

Δίαφοροι τύποι καπνιστών:

Γνώστες - γνωρίζουν σχετικά με το κάπνισμα αλλά δεν έχουν αποφασίσει αν θα το αρχίσουν ή όχι.
Πειραματιζόμενοι - καπνίζουν σποραδικά, πιθανώς μόνο στα πάρτυ, συχνά περνούν πολλοί μήνες χωρίς να έχουν καπνίσει.
Τακτικοί - καπνίζουν τακτικά, π.χ. το σαββατοκύριακο ή τακτικά μέσα στην ημέρα.
Εθισμένοι - έχουν εθιστεί στη νικοτίνη και υποφέρουν από στερητικά συμπτώματα όταν δεν μπορούν να καπνίσουν.

Λίγες συμβουλές για το πως μπορεί ένας έφηβος να κόψει το κάπνισμα:

Όταν ένας νέος άνθρωπος θέλει να σταματήσει τη συνήθεια του καπνίσματος είναι καλό να γνωστοποιήσει την απόφασή του στο οικογενειακό του,αλλά και φιλικό του περιβάλλον.Έτσι ώστε να είναι προετοιμασμένοι να του προσφέρουν την κατάλληλη στήριξη και βοήθεια,διότι ο καπνιστής βρίσκεται σε μια δύσκολη περίοδο και ηλικία.
Θα ήταν καλό πρίν ξεκινήσει η αποτοξίνωση να περάσουν τουλάχιστον 2-3 εβδομάδες,για να μπορέσει και ο ίδιος να το σκεφτεί και να το κατανοήσει.
Επίσης εκείνο το διάστημα που προσπαθεί ο έφηβος να απεξαρτηθεί πρέπει να επικρατεί ένα κλίμα ηρεμίας,χωρίς δυσκολίες και στενοχώριες.
Αποφύγετε στην αρχή και σε όλη την διάρκεια της διαδικασίας τους τσακωμούς,τους καφέδες,τα ξενύχτια,τα οινοπνευματώδη και γενικά τους παράγοντες που ευνοούν την διάθεση για τσιγάρο.
Παρακαλέστε τους δικούς σας και τους φίλους σας να μην καπνίζουν μπροστά στον έφηβο και να μην αφήνουν τσιγάρα γύρω του.
Μπορείτε να βοηθήσετε τον έφηβο να περιορίσει τον εκνευρισμό του,βρίσκοντάς του δημιουργηκές ασχολίες,αθλήματα,ψυχαγωγία για να περνάει τον χρόνο του χωρίς να σκέφτεται το κάπνισμα.
Τέλος,το πιο σημαντικό.Λίγοι τα καταφέρνουν με την πρώτη,γι΄αυτό θυμηθείτε ο καθένας μπορεί να "κόψει" το κάπνισμα αρκεί να θέλει και να έχει την απαραίτητη βοήθεια και κατανόηση.

Εν τούτοις ,το σημαντικό είναι ότι η πορεία αυτή είναι αναστρέψιμη και μέσα σε 2-6 εβδομάδες διακοπής ο εγκέφαλος προσαρμόζεται ξανά στην προηγούμενη χωρίς νικοτίνη κατάσταση. Στη διάρκεια αυτής της φάσης, ο πρώην καπνιστής βιώνει συμπτώματα στέρησης της νικοτίνης γι' αυτό χρειάζεται υπομονή, επιμονή και κυρίως υποστήριξη.

Συμβουλές προς τους γονείς για να βοηθήσουν τα παιδιά τους να σταματήσουν το κάπνισμα:

Μιλήστε μαζί του. Μη χρησιμοποιήσετε απειλές, τελεσίγραφα ή βία! Είναι πιο ωφέλιμο για τον έφηβο να νιώσει πως θέλετε να τον υποστηρίξετε. Εξερευνήστε τους λόγους που τον έκαναν να αρχίσει το κάπνισμα. Μόλις τους αντιληφθείτε θα είστε οπλισμένοι για να το αντιμετωπίσετε. Επίσης, συζητήστε μαζί του τους κινδύνους που πιστεύει ο ίδιος ότι μπορεί να αντιμετωπίσει επειδή καπνίζει.
Αναφερθείτε στις αρνητικές πτυχές του καπνίσματος που σχετίζονται με το «τώρα». Ρίξτε το βάρος στην επιχειρηματολογία που αφορά στο «τώρα», την περίοδο δηλαδή της εφηβικής ηλικίας. Υπενθυμίστε του ότι η αναπνοή του θα έχει δυσάρεστη οσμή, όπως και τα ρούχα και τα μαλλιά του. Επίσης, αναφερθείτε στο κιτρίνισμα τόσο των δοντιών όσο και των νυχιών, καθώς και στην όψη του προσώπου, η οποία θα είναι χλωμή, σχεδόν ανθυγιεινή. Ενημερώστε τον ότι θα ταλαιπωρείται από βήχα και φλέγμα, πράγμα αντιαισθητικό για τους γύρω του. Μπορείτε τέλος να του πείτε πως σε λίγο καιρό θα χάσει την ενέργειά του για τον αθλητισμό κι άλλες αγαπημένες του δραστηριότητες.
Τονίστε το κόστος του καπνίσματος. Το κάπνισμα είναι ακριβό. Προτρέψτε τον να υπολογίσει το εβδομαδιαίο ή μηνιαίο κόστος του καπνίσματος και να το συγκρίνει με το κόστος κάποιας ηλεκτρικής συσκευής, κάποιου ρούχου ή κάποιου άλλου αντικειμένου που ξέρετε ότι θεωρεί σημαντικό.
Μην του επιτρέψετε να καπνίζει μέσα στο σπίτι. Ακόμη κι όταν μάθετε ότι καπνίζει το παιδί σας μην του επιτρέψετε να το κάνει μέσα στο σπίτι. Το ίδιο ισχύει βέβαια κι αν εσείς ο ίδιος είστε καπνιστής. Στην περίπτωση που σας βλέπει να καπνίζετε θα θεωρεί ότι επιδοκιμάζετε την πράξη αυτή. Μην αφήσετε ούτε τους φίλους του ή άλλους επισκέπτες να καπνίζουν μέσα στο σπίτι. Εξηγήστε του πόσο δυσάρεστα νιώθετε που καπνίζετε και πόσο σημαντικό θα ήταν και για σας να το κόψετε.
Ζητήστε τη συμβουλή κάποιου ειδικού. Απευθυνθήτε σε κάποιον πνευμονολόγο ειδικό στη διακοπή του καπνίσματος για να σας βοηθήσει ή μπείτε σε μία θεραπευτική ομάδα.

Επιβραβεύστε την προσπάθειά του. Φτιάξτε από κοινού ένα πλάνο σταδιακής διακοπής καπνίσματος και επιβραβεύστε τον κάθε φορά που θα πετυχαίνει έναν από τους επιμέρους στόχους. Αυτή η επιβράβευση του τονώνει την αυτοπεποίθηση και αποτελεί ένα σημαντικό κίνητρο για να συνεχίσει να προσπαθεί.

Μην στέκεστε ανήμποροι και αδρανείς – κάντε κάτι! Στόχος, λοιπόν, είναι να γίνουν ενήμεροι οι νέοι (αλλά και όλοι οι υπόλοιποι, αφού το θέμα αφορά όλες τις ηλικίες), ώστε να μπορέσουν να προστατευθούν, διότι η εφηβεία είναι η πιο κρίσιμη ηλικία στη ζωή ενός ανθρώπου, γιατί τότε διαμορφώνει και αποκτά το χαρακτήρα, την προσωπικότητα, αλλά και συνήθειες που τους ακολουθούν σε όλη την υπόλοιπη ζωή τους. Αν, επομένως αποφύγουν ορισμένες βλαβερές συνήθειες, θα βελτιώσουν την ίδια τους τη ζωή, αλλά και την ζωή των γύρω τους. Διαβάζοντας, την έρευνα αυτή, ίσως πολλοί σκεφτούν καλύτερα το θέμα και να μπουν στο σωστό δρόμο. Αυτή την στιγμή το κάπνισμα είναι ο νούμερο ένα εχθρός σας και εμείς είμαστε εδώ για να σας δώσουμε την λύση! Για να αντιμετωπιστεί η εξάπλωση της χρήσης του καπνού και να βοηθηθούν οι έφηβοι, ώστε να σταματήσουν το κάπνισμα, χρειάζεται μία ευρεία προσέγγιση και ενημέρωση.

Ποια είναι η καταλληλότερη ηλικία που θα πρέπει να γίνει εκστρατεία ενημέρωσης των νέων για το κάπνισμα;

Μετά από συζήτηση καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι η καλύτερη ηλικία για να ξεκινήσει μια αντικαπνιστική εκστρατεία, ώστε να λάβουν την απαραίτητη γνώση για τις αρνητικές επιπτώσεις της συνήθειας του καπνίσματος, είναι 11-12 ετών. Αυτό το διαπιστώσαμε μέσα από δικές μας εμπειρίες και καταστάσεις που έχουμε βιώσει τα τελευταία χρόνια, όπως και μέσα από έρευνες. Οι έρευνες αυτές έδειξαν ότι η Ελλάδα είναι μια από τις πρώτες χώρες στην Ευρώπη με το μεγαλύτερο ποσοστό ανηλίκων καπνιστών που ανέρχεται στο 35 %. Κατά τη γνώμη μας είναι ένας αρκετά μεγάλος αριθμός ατόμων που συνεχώς αυξάνεται. Συμπεραίνουμε πως το κάπνισμα είναι ένα φαινόμενο που επηρεάζει πολλές ηλικίες και γι’ αυτό η ενημέρωση θα πρέπει να γίνεται από πολύ νωρίς έτσι ώστε να αποφευχθούν τέτοιου είδους καταστάσεις.

Βιβλιογραφία:

https://www.stopit.gr/kapnisma/plhrofories/synepeies-toy-kapnismatos.html

https://www.anapnoi.net/

https://ygeia.tanea.gr/

https://sciencearchives.wordpress.com/tag/καπνισμα/